زبان روسی در قرقیزستان سومین زبان از نظر جمعیت اقوام اصلی (پس از زبان های قرقیزی و ازبکی) و دومین زبان از نظر کاربران (استفاده کنندگان) است. این زبان به عنوان زبان معاشرت بین اقوام و ملت های مقیم قرقیزستان است. زبان روسی، در کنار زبان قرقیزی که زبان دولتی است، زبان رسمی می باشد. در قرقیزستان مردم می توانند تحصیلات خود را در هر مقطع به زبان روسی کسب نمایند. براساس آخرین سرشماری (۲۰۰۹ م.) ۴۸ درصد از مردم این کشور به تسلط خود به زبان روسی اشاره کرده اند.
زبان روسی برای جمعیت روس زبان کشور زبان مادری می باشد. این جمعیت عمدتا در شمال کشور قرقیزستان در شهر بیشکک (۱۹۲ هزار / ۲۳٪) و استان چوی (۱۶۷ هزار/۲۱٪) سکونت می کنند. تعدادی از روس زبانان در استان ایسیک کول (۳۵ هزار/۸٪) می باشد. در سایر استان ها از جمله استان اوش که از میان اقلیت های ملی ازبک ها (در استان تالاس کردها) جمعیت قابل توجهی دارند، روس ها ۳-۰ درصد جمعیت را تشکیل می دهند.
در دوره شوروی زبان روسی برای بخشی از قرقیزها و نیز بخش عمده ای از ملت های اوکرایینی، آلمانی، کره ای به عنوان زبان مادری شده بود.
زبان روسی ابزار و وسیله ای بود که جهان برای اولین بار با ملت قرقیز و فرهنگ آن آشنا شده بود. نخستین ترجمه های حماسی قرقیزی ماناس به زبان روسی توسط چوقان ولیخان اف مورخ و سیاح قزاق تبار در قرن ۱۹ میلادی انجام شده بود. زبان روسی پنجره ای به سوی جهان بیرون و وسیله بهره مندی از دستاوردهای تمدن اروپایی بوده است.
در زمان حکومت شوروی زبان روسی در زمینه نوسازی و مدرنیزه سازی کشور جوان قرقیزستان از جمله در زمینه های اقتصاد، صنایع، علم و فناوری، هنر معاصر و فرهنگ نقش کلیدی ایفا کرده است.
زبان روسی نقش دوگانه داشته است. اولا همانطور که گفته شد بواسطه زبان روسی قرقیزستان به دانش ها و دستاوردهای علمی، فنی، فرهنگی و هنری جهان نزدیک تر می شد. دوما زبان روسی کانالی بود که از طریق آن دستاوردهای قرقیزستان در زمینه های مختلف فرهنگ و اقتصاد در سطح اوراسیایی و جهانی مطرح می شد. نمونه این دستاوردها شهرت نویسندگی چنگیز آیتماتوف، تجربیات پزشکی عیسی آخونابیف و کارنامه درخشان موسی آدیشف در حوزه زمین شناسی بوده است. زبان روسی در دوره شوروی زبان معاشرت بین اقوام و مدل توسعه سوسیالیستی بوده است. فروپاشی شوروی این مدل را از بین برده بود.
تحولات ۲۷ سال اخیر در حوزه های اقتصادی، سیاسی، علمی-فنی و اطلاع رسانی جهان باعث تغییر اساسی جغرافیای گسترش زبان های بین المللی از جمله زبان روسی شده است.
اهمیت زبان انگلیسی نیز افزایش یافته است. همزمان با توسعه اقتصادی و علمی-فنی چین گسترش روزافزون و وسیع زبان چینی نیز مشاده می شود.
طی ۲۷ سال اخیر پس از فروپاشی اتحاد شوروی جغرافیای گسترش زبان روسی تغییرات بسیار داشته است. بحران اقتصادی و اجتماعی در کشورهای شوروی سابق فضا و حوزه هایی را که زبان روسی در آن سنتا کاربرد داشته است مانند علم، فناوری، صنعت و فرهنگ تنگ نموده است.
با کسب استقلال و آغاز ارتباطات کشورهای شوروی سابق با جهان زبان های خارجی دیگر در حوزه هایی نفوذ می کرد که قبلا زبان روسی در آن حوزه ها کاربرد اصلی داشت. از سال ۱۹۹۱ حوزه کاربرد زبان روسی تغییر یافته است. حوزه فرهنگ و نامه نگاری به سوی زبان قرقیزی، علم، آموزش و فناوری به سوی زبان های انگلیسی و چینی و دین، فرهنگ و آموزش به سوی زبان عربی گرایش پیدا کرده است.
اما با این حال بیشترین میزان کاربرد زبان روسی در آسیای مرکزی در قرقیزستان دیده می شود. قرقیزستان سرحدی است که زبان روسی نه تنها در آسیای مرکزی بلکه در تمام قاره آسیایی به اتمام می رسد.
در حوزه آموزش و علوم هنوز زبان روسی کاربرد بیشتری دارد اما در جنوب کشور آموزش زبان روسی به کودکان به دلیل تعداد بسیار محدود جمعیت روس زبان ها و یا نبود آنان دشوار است.
طبق سرشماری سال ۱۹۹۹ زبان روسی برای ۷،۱۴ درصد قرقیزستان زبان مادری بوده است. ۱ میلیون و ۵۳۴ هزار نفر (۳۱،۸٪) این زبان را زبان دوم خود عنوان کردند. طی سرشماری سال ۲۰۰۹ تعداد ۴۸۲۲۴۳ نفر تسلط کامل به زبان روسی (به عنوان زبان اول) داشتند و ۲۱۰۹۳۹۳ نفر (۴۸ ٪ جمعیت کل کشور) این زبان را زبان دوم عنوان کردند.
یک مسئله مهم از نظر حفظ جایگاه زبان روسی به عنوان زبان تعامل و معاشرت بین اقوام و فرهنگ های مختلف مقیم قرقیزستان مهاجرت فزاینده جمعیت روس زبان از قرقیزستان به دلایل سیاسی و اجتماعی و اقتصادی است.
ابراهیم آوا رئیس انجمن موسسات آموزشی قرقیزستان می گوید: " در حال حاضر بیشتر نسل قدیم ساکن در بیشکک مسلط به زبان روسی است. ۸۰ درصد جمعیت قرقیزستان جمعیت روستانشین ساکن در مناطق کوهستانی کشور می باشد. به نظرم ما در حال از دست دادن زبان روسی هستیم نه در حال حفظ آن!"
با این حال بیش از ۸۰ قوم و ملیت ساکن در قرقیزستان از جمله اوکراینی، کره ای، قزاق، دونغان و ... ساکن استان چوی از زبان روسی استفاده می کنند.
امروزه در اثر رشد مهاجرت کاری قرقیزها به روسیه، قرقیزهای اهل مناطق دور دست کشور که زبان روسی در مدارس آن مناطق در سطح پایین تدریس می شود در کلاس های خصوصی زبان روسی ثبت نام می کنند. تعداد افراد میانسال در حال یادگیری زبان روسی در حال رشد است. مناطق جنوبی کشور با کمبود کلاس های زبان روسی مواجه می شوند. در حال حاضر حدود ۷۰۰ هزار نفر از اتباع قرقیزی در روسیه مشغول بکار هستند که درآمدهای قابل توجهی به کشور ارسال می کنند. برای نمونه در شش ماه اول سال ۲۰۱۲ حدود یک میلیارد دلار از طرف مهاجران کاری قرقیز از روسیه به قرقیزستان ارسال شد که این میزان برابر با ۱۶ درصد تولید ناخالص داخلی این کشور است.
حوزه اداری استفاده از زبان روسی پس از کسب استقلال قرقیزستان محدود شده است. ۹۴ درصد پست های دولتی را قرقیزهای اصیل اشغال کرده اند که این میزان بالاتر از سهم آنان (۷۳٪) در کل جمعیت کشور است. با این وجود زبان روسی جایگاه خود را در حوزه های اقتصادی و اجتماعی کشور حفظ نموده است. این زبان توجیه پذیری بالا در زمینه رسانه های گروهی و انتشار کتاب دارد. از ویژگی های زبان روسی در قرقیزستان این است که اکثر افرادی که به زبان روسی سخن می گویند روسی الاصل نیستند. آنان قرقیزهای مسلط به دو زبان و نیز ازبک ها، دونغان ها، اوکراینی ها، کره ای ها، قالموق ها، اویغورها، تاجیک ها، ترک ها، کردها، اینگوش ها و ... هستند.
زبان روسی در نظام آموزشی کشور همچنان جایگاه مهمی دارد. این زبان در مقاطع پیش دبستان (۶۵٪) و آموزش عالی (۹۰٪) جایگاه مهم دارد. حدود ۱۷،۹ ٪ کل دانش آموزان کشور به زبان روسی آموزش می بینند.
از نیمه دوم ۱۹۹۰ بسیاری از کودکان که در مدارس روس زبان تحصیل می کنند روسی الاصل نیستند. با این حال تعداد مدارس روس زبان در کشور از ۱۴۳ در سال ۲۰۰۲ به ۲۰۳ در سال ۲۰۱۲ رسیده است. سهم مدارس روس زبان ۱۴،۹ ٪ کل مدارس کشور می باشد. همچنین تعداد مدارس دوزبانه نیز رو به افزایش است.
نظام آموزش عالی که عمدتا به زبان روسی است نه تنها اتباع قرقیزی بلکه اتباع سایر کشورهای آسیای مرکزی را به این کشور جذب می کند.
بنیاد غیر دولتی «جهان روس[۱]» سه مرکز آموزش زبان روسی را در قرقیزستان تاسیس نموده است. این بنیاد علاوه بر آموزش زبان روسی برنامه های اعطای کمک های بلاعوض برای حمایت از رسانه های گروهی روس زبان، دوره های مهارت افزایی اساتید زبان روسی، اعطای کتب و منابع کمک آموزشی و نیز جشن ها و جشنواره هایв در موضوع رویدادهای مهم در فرهنگ و تاریخ روسی برگزار می‌کند.
مرکز بررسی دیدگاه های عمومی « ال فکر[۲] » با مشارکت موسسه مطالعات اوراسیا در سال ۲۰۰۶ نظرسنجی در میان مردم قرقیزستان برگزار کرد. از نظردهندگان سوال شد که دیدگاه آنان در خصوص حذف زبان روسی به عنوان زبان رسمی کشور چیست؟ براساس نتایج به دست آمده ۳،۷٪ مردم از این پیشنهاد استقال کردند. بقیه نتایج بشرح ذیل بوده است:
۱۱،۸٪ کمتر استقال کردند
۲۶،۶٪ استقال نکردند،
۰،۷ ٪ نتوانستند جواب بدهند.
بدین ترتیب اکثر مردم قرقیزستان به نوعی از حفظ این زبان و کارکرد آن به عنوان زبان رسمی استقبال کردند. براساس ارزیابی های مطبوعات قرقیزستان در سال ۲۰۱۳ ۵۰ الی ۸۰ درصد مردم این کشور به زبان روسی تسلط داشتند.
در سال ۲۰۱۱ رزا اتونبایوا رئیس جمهور وقت قرقیزستان پیشنهاد داد مقطع آموزش ابتدایی دولتی به زبان قرقیزی منتقل شود. پس از آن بحث های فراوانی پیرامون این مسئله در جامعه مطرح شد.
در تاریخ ۵ مارس ۲۰۱۳ جانتورو ساتیبالدیف [۳]مصوبه ای صادر کرد مبنی بر آموزش زبان دولتی قرقیزی به کارمندان دولت و انتقال نامه نگاری به زبان قرقیزی. مطبوعات و سازمان های غیر دولتی که طرفدار جامعه روس زبان قرقیزستان هستند اظهار کردند که این قانون حقوق اتباع غیر قرقیز کشور را محدود می کند. طبق این مصوبه نامه ها و اسناد رسمی شوراهای محلی (مدیریت های محلی اعم از شهرداری، استانداری) باید به زبان قرقیزی تنظیم شود. اما پس از انتقاداتی که در جامعه به این قانون وارد شد دولت تصمیم گرفت همزمان با درج متن قرقیزی ترجمه روسی آن را ذیل آن درج نماید. تفاوت اصلی در این است که هر قانون و دستور و سایر اسناد رسمی ابتدا به زبان قرقیزی تنظیم شده و سپس به زبان روسی ترجمه می شود.
داستان بکشوف نماینده پارلمان قرقیزستان گفت: در گذشته تعداد بسیاری از جمعیت قرقیزستان به زبان روسی تکلم می کردند اما امروز اگر به مناطق دورافتاده کشور سفر کنیم می بینیم که کمتر کسی در آن مناطق زبان روسی می داند و در بیشکک کم و بیش به زبان روسی سخن می گویند. اما در شهرک های مسکونی حومه بیشکک زبان روسی کاربرد ندارد. متاسفانه زبان روسی به مرور می تواند جایگاه و اهمیت خود را از دست دهد. روسیه به عنوان هسته جهان روس زبان در وضعیت موجود تقصیر دارد. امروزه مردم برای آموزش زبان انگلیسی هزینه می کنند. اما وضعیت زبان روسی بسیار ضعیت است. در کشورهایی که زبان روسی رواج داشت این زبان رفته رفته از بین می رود زیرا روسیه تلاش های اندک برای ایجاد روابط فرهنگی نزدیک با این کشورها بعمل آورده است.
در تاریخ ۴ آوریل ۲۰۱۳ طی کنفرانس دیاسپورای روسی در بیشکک بیانیه حمایت از زبان دولتی و عدم محدودسازی زبان روسی و حقوق روس زبانان به تصویب رسیده است.
در بعد عملی با توجه به مهاجرت کاری اتباع قرقیز به روسیه و ملحق شدنکشور قرقیزستان به اتحادیه اقتصادی اوراسیا زبان روسی در سال های اخیر جذابیت بیشتر پیدا کرده است. عمده مهاجران کاری جوانان روستانشین اهل استان های جنوبی کشور هستند که سطح زبان روسی آنان بسیار ضعیف است. مدارس روس زبان بیش از حد دانش آموز دارند. برای نمونه در مدارس روس زبان شهر اوش تعداد دانش آموزان به ۶۰-۵۰ نفر می رسد.
طبق آمار بخش روس زبان ویکیپدیا پرطرفدارترین بخش این دایره المعارف مجازی در قرقیزستان می باشد. سهم بازدیدها از بخش روسی آن در قرقیزستان از سال ۲۰۰۹ تا سال ۲۰۱۳ (در مقایسه با دیگر زبانها) از ۶۹،۲ ٪ به ۸۰،۷ ٪ رسیده است.
در مقایسه با دیگر کشورهای آسیای مرکزی جایگاه روس زبانان قرقیزستان رضایت بخش است. در پایتخت کشور تئاتر درام روسی و سایر مراکز روسی قرار دارند. علت اصلی مهاجرت جمعیت روس زبانان مشکلات اقتصادی و اجتماعی موجود در قرقیزستان است. این در حالی است که در بازار کاری روسها همانند سایر ملت های مقیم این کشور مورد تبعیض قومیتی قرار نمی گیرند.
در خصوص حفظ فرهنگ روسی در قرقیزستان باید به برگزاری جشن ها و جشنواره های فرهنگی اشاره کرد که طی آن نمایش لباس روسی، آوازخوانی و مسابقه ضرب المثل و سایر برنامه های فرهنگی اجرا می شود. روسهای مقیم قرقیزستان علاوه بر جشن گرفتن میلاد مسیح، عید پاک، ماسلنیتسا و غسل تعمید را برگزار می کنند. عید میلاد مسیح جز اعیاد رسمی قرقیزستان می باشد. شبکه های برتر روس زبان مانند شبکه اول، ار تی ار، میر، ان تی وی و رن تی وی در سراسر این کشور پخش می شود.
منابع:
https://fa.wikipedia.org/wiki/%D۹%۸۵%D۸%A۷%D۸%B۳%D۹%۸۴%D۹%۸۶%DB%۸C%D۸%AA%D۸%B۳%D۸%A۷
نظر شما